Wbrew uchwalonemu przez ministra rolnictwa rozporządzeniu, które zabrania określonych praktyk, ministerstwo rolnictwa narzuca rolnikom niezgodny z obowiązującym prawem sposób kastracji świń. Czy to zwykła niekompetencja, czy działanie celowe?
Według danych zakończonego w roku 2008 unijnego projektu PIGCAS w Polsce około połowa knurów kastrowana była przed 7 dniem życia, około 80% wszystkich kastracji przeprowadzano bez znieczulenia. W Polsce pod koniec roku 2013 pogłowie trzody chlewnej wynosiło ok. 11 milionów sztuk, z czego około połowa to knurki, które najpewniej spotkał lub czeka bolesny zabieg nacinania moszny, wyciskania jąder i ich odcinania. W większości zabieg przeprowadzany jest przez samego hodowcę (ok. 70% przypadków). Od czasu projektu PIGCAS w Polsce nie uległy zmianie przepisy dotyczące kastracji prosiąt.
Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi stwierdza, iż kastrację i obcinanie ogonów można przeprowadzać u świń po ukończeniu siódmego dnia życia i wyłącznie w długotrwałym znieczuleniu (przepis w niezmienionej formie obowiązuje od roku 2002). Jak więc możliwe jest, że badania PIGCAS ujawniły tak ogromną skalę nieprawidłowości podczas przeprowadzania kastracji?
Podpowiedzią może być, iż samo polskie ministerstwo rolnictwa, odpowiedzialne za przestrzeganie przepisów o ochronie zwierząt, ubiegającym się o unijne dopłaty rolnikom, zaleca co następuje:
„Kastracji świń i obcinania ogona powinno dokonywać się przed ukończeniem 7 dnia życia, dlatego obowiązkiem rolnika jest odpowiednio wczesne zgłoszenie potrzeby wykonania tych zabiegów u osób, które mają prawo takie zabiegi wykonywać. Zabiegi kastracji po 7 dniu życia mogą być wykonywane tylko po zastosowaniu znieczulenia i tylko przez lekarza weterynarii.”
Ministerstwo w korespondencji z Fundacją tłumaczy, iż zalecenia te miały tylko funkcję informacyjną i już nie obowiązują, jednakże podtrzymuje swoje stanowisko odnośnie dopuszczalności kastracji przed 7 dniem życia i możliwości przeprowadzania jej przez niewykwalifikowane osoby.
W takich warunkach sprzecznych informacji (rozporządzenie i ustawa o ochronie zwierząt mówią jedno, ministerstwo – coś wprost przeciwnego) działa, mająca kontrolować dobrostan zwierząt w hodowlach, Inspekcja Weterynaryjna. Nic więc dziwnego, że w odpowiedzi na zapytanie Fundacji Viva jedni urzędnicy odpowiadają, że kastracja bez znieczulenia przed 7 dniem życia jest dozwolona, a drudzy, że dopuszczalna jest tylko kastracja po 7 dniu życia w długotrwałym znieczuleniu. Natomiast z anonimowej ankiety przeprowadzonej wśród weterynarzy i studentów kierunków weterynaryjnych wynika, że jedynie ok. 25% wie, kiedy legalnie można przeprowadzać zabieg kastracji. Na Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie jeszcze w latach 2012/2013 prowadzone były zajęcia praktyczne, podczas których studenci przeprowadzali kastrację bez znieczulenia na świniach poniżej 7 dnia życia.
Powyższe sprzeczne informacje i doniesienia skłoniły Fundację Viva do skierowania wniosku do Prokuratora Generalnego o podjęcie kroków, zmierzających do usunięcia nieścisłości skutkujących obniżeniem dobrostanu zwierząt w Polsce.
W odpowiedzi Prokuratura Generalna stwierdziła, co następuje:
„Analiza wymienionych wyżej regulacji rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie pozostawia żadnych wątpliwości, że dokonywanie w Polsce zabiegów obcinania części ogona i kastracji samców świń poniżej 7 dnia życia jest zabronione. Podobnie zabronione jest dokonywanie tych zabiegów bez długotrwałego znieczulenia.”
„Zakres tej kontroli [przyp. przeprowadzanej przez Inspekcję Weterynaryjną] ma obejmować, między innymi, zakazany sposób takiego postępowania, to jest obcinanie części ogonów i kastracji prosiąt poniżej 7. dnia życia. Kontrola winna również dotyczyć stosowania u prosiąt znieczulenia.”
„W części IV Instrukcji (…) zawarto punkt 3, który stanowi, że w każdym przypadku podejrzenia, iż doszło do naruszenia art. 35 ustawy o ochronie zwierząt, powiatowy lekarz weterynarii powinien złożyć, w trybie i na zasadach określonych we właściwych przepisach, zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Z kolei, zgodnie z punktem 4 tegoż rozdziału Instrukcji, w każdym przypadku podejrzenia, iż doszło do naruszenia art. 37-37b ustawy o ochronie zwierząt, powiatowy lekarz weterynarii powinien złożyć, w trybie i na zasadach określonych we właściwych przepisach, zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia wykroczenia lub wniosek o ukaranie.”
Opinia Prokuratury Generalnej jest jednoznaczna i nie pozostawia wątpliwości, iż nieprawdziwe są twierdzenia ministerstwa, jakoby zezwolenie na kastrację po 7 dniu życia oznaczało zezwolenie na kastrację przed 7 dniem życia, a już tym bardziej bez znieczulenia. Czy jednak ministerstwo podejmie jakiekolwiek kroki, aby zakończyć rażące łamanie prawa i naruszanie ustalonych standardów dobrostanu zwierząt w hodowlach trzody? Czy ministerstwo w ogóle zdaje sobie sprawę, że w związku z błędnymi zaleceniami naraża na konsekwencje rolników, którzy otrzymali dopłaty unijne na prowadzenie działalności, która w pewnym zakresie była niezgodna z obowiązującym prawem?